Interview architect: Historisch werken in de IJsfabriek
10 juli '23
De IJsfabriek, één van de twee belangrijke wederopbouwmonumenten van het terrein, wordt getransformeerd naar een ruimte voor ondernemers met ambities binnen de thema’s: future food, health en social design. In dit interview gaan we in gesprek met Harrie van Helmond, architect bij Van Helmond Architecten. Harrie is al jarenlang gespecialiseerd in herbestemmingen van monumenten en nu verantwoordelijk voor het ontwerp van de IJsfabriek. Dit doet hij in nauwe samenwerking met Niels Olivier, de architect van de Melkfabriek.
In een nieuw jasje
Harrie: “Bij het herbestemmen van monumenten is het verleden van een historische plek een dankbare inspiratiebron. Door de jaren heen is de fabriek eindeloos verbouwd om de productie steeds economischer en grootschaliger te krijgen. We hebben alle aanbouwen weggehaald zodat we weer terug zijn bij het oorspronkelijke ontwerp van het monument. We willen uiteraard graag dat zoveel mogelijk van de originele staat behouden blijft, maar ook dat het conform de hedendaagse eisen verduurzaamd wordt. Zo hebben we de gevel aan de buitenkant moeten isoleren. De truc is om dit zo min mogelijk zichtbaar te maken. We maken hierbij gebruik van dezelfde bakstenen als de originele gevels. We gaan de fabriek dus verpakken in een nieuw jasje, waarbij we het oude jasje eer aandoen. De IJsfabriek heeft een heel leven achter de rug. Het monument is intensief gebruikt en dat heeft voor de nodige slijtage gezorgd. Bij herbestemmen moet je niet proberen de oude sporen te wissen, maar er juist gebruik van maken. De fabrieken zijn ingericht en afgewerkt met hygiënische materialen vanwege de melkproductie: met tegeltjes en roestvrijstalen trappen, hekken en bruggen. Deze blijven zoveel mogelijk behouden.”
Verbinding met de stad
“De Campina fabriek zit in het collectieve geheugen van elke bewoner van Eindhoven. Niet alleen bij de boeren die de melkbusjes kwamen afleveren, ook de mensen die daar langskwamen en het gebouw goed kennen. De fabriek is al een tijd gesloten, maar men spreekt nog steeds over de zoete geur die daar hing, over de geluiden en wie daar allemaal werkten. Ik vind het belangrijk dat, wanneer je gaat wonen op een toch wel anoniem voormalig bedrijventerrein, dat de oude historie gebruikt wordt om de verbinding met de historie van de stad te bewaren. ”
Fabrieksschoorsteen
“We willen graag dat men meteen ziet dat het pand een voormalig fabrieksgebouw is. Het is jammer dat de installaties niet behouden zijn. Gelukkig hebben we de grote gemetselde fabrieksschoorsteen. Deze wordt gerestaureerd door hetzelfde bedrijf dat ooit de schoorsteen heeft gebouwd. Ongelooflijk toch? De IJsfabriek was namelijk ook de energiecentrale voor het hele complex. Deze fabrieksschoorsteen laat mooi zien dat dit ooit een fabrieksgebouw is geweest met een eigen energiecentrale.”
Duurzaam en groen
“Het monumentale pand wordt volledig verduurzaamd. Dit doen we onder andere door middel van het isoleren van de buitengevels en het dak, en het vervangen van het oude glas door isolatieglas. Op het dak komen speciale PV-panelen (zonnepanelen) te liggen die exact passen op de ronding van de gebogen daken. Ook komt er een ventilatiesysteem en wordt het gebouw volledig gasvrij. Het wordt wat dat betreft een heel modern gebouw. We vinden ook het toevoegen van groen belangrijk. We gaan roosters op een deel van de gevels monteren en daar worden in de grond klimplanten geplant. Na twee jaar zullen de gevels helemaal groen zijn tot aan de dakrand aan toe.”
Het unieke van herbestemmen
“Het unieke aan herbestemmen is dat je vaak enorme hoeveelheden vierkante meters cadeau krijgt door de grote hoogtes. Bij een nieuwbouwopdracht moet je heel economisch te werk gaan en een gebouw op maat maken. Hier is het gebouw al van een bepaald formaat en krijg je dus vaak veel meer kubieke meters dan in principe nodig is. Dat is ook het mooie van herbestemmen. Waar krijg je nu nog een kantoorpand met plafonds van ruim 10 meter hoog en een prachtig daglicht dat naar binnen schijnt? Dat is het fantastische van werken in oude gebouwen met een nieuwe bestemming.”
Ondernemen aan De Caai
“We zijn op zoek naar ondernemers binnen de thema’s future food, health en social design om het gebouw te gaan gebruiken. Het zou bijvoorbeeld te gek zijn als er een restaurant in komt dat we nog niet kennen in Nederland.”
Trots
“Ik ben er trots op dat we het gebouw hartstikke gaaf hebben kunnen teruggeven en terug bouwen. Alles wat later bijgebouwd is hebben we eraf gesloopt. We hebben de mogelijkheden gekregen om het gebouw op de juiste manier de toekomst in te brengen. We kunnen het kwalitatief goed doen en de monumenten weer in volle glorie teruggeven aan de stad.
Toekomstige werknemers aan De Caai kunnen zeggen: “Ik werk in de Melk- of IJsfabriek”. Wie kan dat zeggen? Het gebouw zit op een plek met een eigen identiteit. Het is op dit moment nog een ruige omgeving. Wat het gaaf maakt is dat daar straks veel mensen wonen met een mooie collectieve ruimte in de Melkfabriek en interessante bedrijven in de monumentale panden. Hopelijk en waarschijnlijk hebben mensen veel plezier van de mix van oud en nieuw. En daar heb ik mijn bijdrage aan mogen leveren. Elke transformatie van een monument is weer een feestje als het klaar is en De Caai gaat een knaller van een feest worden!”